W jednym ze swoich wystąpień Jan Paweł II stwierdził, że „sport jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych ludzkich aktywności, która wpływa na postawę młodego człowieka”. Do tej wypowiedzi można również dodać następną: „Sport ma dziś ogromne znaczenie, ponieważ może sprzyjać upowszechnianiu wśród młodych, ważnych wartości, takich jak lojalność, wytrwałość, przyjaźń, wspólnota, solidarność”. Te słowa niech staną się początkiem refleksji na temat pedagogicznych aspektów uprawiania Nordic Walking przez dzieci i młodzież szkolną. Są one bowiem świadectwem jednego z największych autorytetów moralnych naszych czasów, który potrafił spoglądać na rzeczywistość w niezwykle mądry i proroczy sposób, będąc jednocześnie zapalonym zwolennikiem uprawiania różnych sportów masowych.

W niniejszym artykule pragnę skupić się na marszu z kijkami czyli NORDIC WALKING, rozumianym jako jedną z form rekreacji ruchowej, przy czym termin „rekreacja ruchowa” będzie tu rozumiany jako „różnego rodzaju zajęcia o treści ruchowej (…), którym człowiek oddaje się z własnej chęci, w czasie wolnym, dla wypoczynku, odnowy sił, przyjemności, rozwoju własnej osobowości i kreacji zdrowia”. „Zajęcia tego typu mogą być traktowane autotelicznie – dla samego siebie, lub instrumentalnie jako środek dbałości o zdrowie, sylwetkę, sprawność i kondycję fizyczną” (Wolańska 1997). Biorąc pod uwagę pedagogiczne aspekty Nordic Walking, należy dookreślić również termin „wychowanie” definiując je jako „wszelkie zamierzone działania mające na celu wywołanie trwałych, pożądanych zmian w osobowości człowieka”.

Zważywszy na to, że Nordic Walking jest dziś bardzo rozpowszechnioną formą aktywności ruchowej w Polsce, może być wykorzystywany jako skuteczny środek do skłonienia młodych ludzi, by podejmowali całoroczną, systematyczną, permanentną aktywność fizyczną .Należy mieć świadomość, że uprawianie Nordic Walking to niezwykła okazja do rozwoju młodego człowieka i wychowania do przyszłości.

Nordic Walking uprawiać może każdy niezależnie od wieku, płci, poziomu sprawności fizycznej, możliwości kondycyjnych i zdrowotnych

Nordic Walking można nauczyć się szybko, łatwo i przyjemnie – w ciągu 1 godziny zajęć. Kije do Nordic Walking, są dostępne zarówno dla dorosłych jak i dla dzieci w wieku od 6-7 lat.

Zajęcia rekreacji ruchowej okazją do wychowywania

Wybitni nauczyciele w XIX wieku, zwiększali swój wpływ wychowawczy przez włączanie się w aktywność ruchową dziecka i młodego człowieka, poznając go w jego spontaniczności i nawiązując z nim bardziej przyjacielskie relacje. Mawiali też: „Trzeba, aby czuli, że są kochani w tym, co im sprawia przyjemność, i widząc, że się uczestniczy w ich młodzieńczych upodobaniach, nauczyli się dostrzegać miłość i obowiązek również w sprawach, które z natury mniej się podobają, jak: karność, nauka. Zatem sport i zabawa wchodzą w ten sposób w proces formowania całej osobowości wychowanka, nie tracąc nic z atrakcyjności, bogactwa przeżyć i specyficznych doświadczeń, jakie same w sobie niosą”. Kolejne ważne kwestie dotyczą odpowiedniej organizacji czasu i oferty, skierowanej do ludzi młodych: „Wychowankowie nie czynią zła ze złej woli, ale dlatego, że nie mają ciekawych propozycji”. Na szczęście w naszej polskiej rzeczywistości tych interesujących propozycji pojawia się coraz więcej i Nordic Walking niewątpliwie do nich należy. Takie oferty mogą skutecznie zapobiegać degeneracji, przestępczości, czy wszelkim formom agresji wśród młodzieży, które czasem wynikają z nudy i braku perspektyw. Już samo uprawianie jakiejś formy rekreacji ruchowej samoczynnie uczy norm, ładu i dyscypliny. „Niech każdy wybiera tę grę, w której czuje się bardziej swobodny” . „Samodzielny wybór i przystąpienie do gry jest swego rodzaju poddaniem się dyscyplinie, wynikającej z przepisów i regulaminów sportowych, ale także wynikającej z przyjęcia pisanych i niepisanych norm i wzorów zachowań charakterystycznych dla danego społeczeństwa i kultury” (ks. Juan Vecchi).

W nowej podstawie programowej, uczeń podejmuje decyzje i dokonuje wyboru zajęć fakultatywnych w ramach wychowania fizycznego.

Nordic Walking możemy uprawiać jako formę: zdrowotną, rekreacja, zdrowie, fitness lub sport

Należy stwierdzić, że nasze wychowawcze podpowiedzi bardziej zapadną młodemu człowiekowi do „wnętrza”, jeśli usłyszy je podczas radosnych zabaw , marszu , ćwiczeń z kijkami, a wszelkie formy rekreacji ruchowej mogą być wielką pomocą w wychowaniu młodego człowieka. Różnorodne formy zajęć w terenie, poza salą sportową (w lesie, w parku, na plaży, w górach, nad wodą – o każdej porze roku i pogodzie) niestety nie odgrywają jeszcze tej roli w wychowaniu i kształceniu młodego człowieka, którą ze względu na swoje walory mogłyby odgrywać. A szkoda, ponieważ marsze, biegi, zabawy, gry i ćwiczenia terenowe także te w ramach zajęć z Nordic Walking , posiadają cenną wartość wychowawczą. Naturalna potrzeba ruchu i żywiołowość młodego człowieka musi być zaspokojona jeśli pragniemy, aby jego wzrost i dojrzewanie przebiegały prawidłowo.

Zajęcia z Nordic Walking mogą mieć charakter krajoznawczo-turystyczny, techniczny, motoryczny, zdrowotno-rehabilitacyjny; a marsze poprzedzone rozgrzewką - ćwiczeniami mobilizującymi powinny być przeplatane - urozmaicane m.in. grami i zabawiami ruchowymi, ćwiczeniami wzmacniającymi, koordynacyjnymi, wyciszającymi, oddechowymi i stretchingiem

Rola nauczyciela - instruktora

Mimo, iż nauczyciel-Instruktor, swoją funkcję pedagogiczną wobec podopiecznego spełnia niejako pośrednio, jakby przy okazji teoretycznych i praktycznych działań edukacyjnych prowadząc zajęcia z Nordic Walking, to wszystkie jego zabiegi pedagogiczne mogą okazać się niezwykle skuteczne. Niebagatelną rolę pełni tu kompetencja nauczyciela, postawa pełna życzliwości i przywiązanie do norm społecznych i etycznych nie tylko w oficjalnych momentach spotkań z uczniami, ale także podczas spontanicznych kontaktów. Zalety nauczyciela, połączone z fachowością, imponują i wzbudzają pragnienie naśladownictwa. Stąd na każdym nauczycielu rekreacji ruchowej ciąży odpowiedzialność za kształtowanie własnego profilu osobowościowego, co w konsekwencji, mocą autorytetu, może pozytywnie wpłynąć na młodego człowieka.

Tylko w ubiegłym roku szkolnym w CKU-TODMiDN, w szkoleniach Nordic Walking wzięło udział ponad 100 nauczycieli wychowania fizycznego!

Ważne, aby podczas zajęć z Nordic Walking nauczyciel zwracał uwagę na współdziałanie, asekurację, poprawność poszczególnych elementów, a niekiedy nawet pozwalał na wzajemną kontrolę efektów wykonywanych ćwiczeń, co już oddziałuje wychowawczo na dzieci i młodzież. Oprócz umiejętności tłumaczenia, argumentowania, modelowania określonych zachowań musi posiadać zdolność hamowania wszelkich przejawów agresywności. Dobrze jest, kiedy nauczyciel podczas zajęć formalnych i spotkań nieformalnych, dowartościowuje wszystkie momenty wzajemnej pomocy, zwraca uwagę na przejawy nieposzanowania mienia społecznego, kształtuje godne zachowanie w momencie niepowodzeń (wychowywać do zwycięstwa, sukcesu ale i do porażki) oraz ceni punktualność, obowiązkowość, uczciwość. Nauczycielowi powinno towarzyszyć odpowiednie wyczucie, by wiedzieć kiedy sytuacja wymaga, aby kierować uwagi do ucznia na forum, a kiedy indywidualnie. Moment podsumowania ćwiczenia czy jednostki zajęć jest także ważną okazją do kształtowania wzorców i postaw u dzieci i młodzieży. Mówiąc o wychowawczej roli nauczyciela – instruktora Nordic Walking, należy zaznaczyć, że tak jak i każdy pedagog musi on w sposób przemyślany przystępować do zaplanowanych i konsekwentnych działań, jeśli pragnie wykształcić w podopiecznym pożądane cechy i przywiązanie do określonych norm funkcjonujących w życiu społecznym.

Nordic Walking i wartości

Mówiąc o Nordic Walking jako formie rekreacji ruchowej nie sposób nie sięgnąć do starożytnej wizji kultury fizycznej. Sport antyczny był rozumiany jako zabawa i współzawodnictwo, a w grze nie chodziło jedynie o najlepsze wyniki i rezultaty, ale o pokazanie piękna gry samej w sobie. Podczas Igrzysk można było wykazać się najlepszymi umiejętnościami i mieć z tego pełną satysfakcję. Aspekt symboliczny dawnego sportu przypomina nam, że osoby nie można zredukować jedynie do sfery czystego wysiłku i osiągania najlepszych wyników – należy ją postrzegać i traktować holistycznie. Osoba to przecież ktoś, kto chce doświadczyć radości spotkania z innymi i przeżyć je jako święto. W starożytności gry i zabawy, a później igrzyska łączono zawsze ze świętem, w które było zaangażowane całe miasto.

Przeszkoleni nauczyciele-instruktorzy wraz z uczniami, coraz liczniej uczestniczą w różnych rekreacyjnych imprezach Nordic Walking (np. Marsz Wielkanocnych Zajączków, Majówka z Nordic Walking, Aktywny Toruń, Światowy Dzień Marszu, Europejski Tydzień Sportu dla Wszystkich, Miesiąc dla Zdrowia i inne)

Myślę, że pewne formy rekreacji ruchowej, w tym niewątpliwie Nordic Walking mają wiele wspólnego z antycznym współzawodnictwem, kiedy daną dyscyplinę bardziej traktuje się jako zabawę, bez nadmiernego parcia na rywalizację i wyniki, a każde uczestnictwo w zajęciach , ma w sobie niepowtarzalną atmosferę święta. Niewątpliwie składa się na nią możliwość kontaktu z innymi w niecodziennych okolicznościach, odmienny ubiór i korzystanie ze specyficznego sprzętu. Postrzeganie Nordic Walking w kontekście starożytnej wizji sportu może nam uzmysłowić jak piękne wartości mogą towarzyszyć ludziom podczas uprawiania tej formy ruchu. Myślę, że kontakt z tymi wartościami bardzo pozytywnie oddziałuje na człowieka i może uczynić go lepszym, bardziej świadomym, co jest przecież podstawowym dążeniem każdego wychowawcy.

Na zakończenie

Wychowywanie „w terenie z Nordic Walking” jest możliwe i nie musi być traktowane jako mały dodatek do pracy nauczyciela czy sprawowania opieki nad młodymi „Walkerami” adeptami tej formy rekreacji fizycznej . Dlatego jeżeli przy okazji uprawiania Nordic Walking przez dzieci i młodzież szkolną mówimy o pedagogicznych aspektach, to trzeba stwierdzić, że jest ich bardzo wiele. Nordic Walking ułatwia kontakty interpersonalne, rozwija zainteresowania, dostarcza wspólnych doświadczeń i przeżyć, wyzwala uczucia lojalności, koleżeńskości, daje poczucie przynależności do grupy, uczy solidności i pewnej dyscypliny, kształtuje postawy społeczno - obywatelskie. Poza tym dzięki Nordic Walking stykamy się z wartościami takimi jak zdrowie, bezinteresowność, wspólnota, przyjaźń, lojalność i świętowanie. Jednak najważniejsze jest przede wszystkim to, że młody człowiek może spotkać na swojej drodze, niestrudzonego opiekuna-nauczyciela czy instruktora, który widząc w nim „niepowtarzalny i wyjątkowy w swoim rodzaju diament” będzie razem z nim podążał, wspierał i motywował „w marszu - na drodze do osiągnięcia blasku i przejrzystości profilu jego osobowości.

Bowiem tak naprawdę, to – osobowość - określa prawdziwą wartość człowieka.

Czy można nie ulec takiemu wyzwaniu?

Ufam, że życie da nam mile zaskakującą odpowiedź!

Literatura

1. Jan Paweł II, Rachunek sumienia dla sportu, w: Sport w służbie młodzieży, Warszawa 2007,
2. Kozdroń E., Teoria i metodyka rekreacji ruchowej, w: Podręcznik instruktora rekreacji ruchowej, Warszawa 2008,
3. Muszkieta R., Bronikowski M., Wychowawcze znaczenie zabaw i gier ruchowych w edukacji sportowo-rekreacyjnej dzieci i młodzieży, w: Aksjologia sportu, Warszawa 2001,
4. Niewęgłowski J., Sport i wychowanie, w: Teologia i filozofia sportu, Warszawa 1997,
5. Vecchi Juan, Duszpasterstwo i sport, w: Sport w służbie młodzieży, Warszawa 2007,

Beata Derkowska
Doradca metodyczny ds. wychowania fizycznego
CKU-TODMiDN
Międzynarodowy Instruktor i Sędzia Nordic Walking