Katecheta i katecheza XXI wieku - Przemysław Przybylski i Gabriela Rumińska

Reforma oświaty stawia szkole nowe wymagania, modyfikując tym samym cele, zadania, treści oraz metody kształcenia i wychowania. Zmiany te oraz rosnące wciąż wymogi rodziców wobec edukacji poszerzają funkcje szkoły i role nauczyciela, w tym katechetów. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom społeczeństwa, a tym samym zainteresowanym nauczycielom proponuje się im szereg różnorodnych dokształtów. Oferty są na tyle różnorodne, że z powodzeniem każdy może wybrać i skorzystać z takiej formy, która mu najbardziej odpowiada.

Przemysław Przybylski i Gabriela Rumińska CKU TODMiDN

Od wielu lat należę do Koła Aktywnych Katechetów - KAK. Inspiracją do jego powstania była chęć dzielenia się swoją pracą i doświadczeniem w zakresie trudnych wyzwań współczesnej edukacji. Po raz kolejny wraz z moimi koleżankami i kolegami w miesiącu maju br. zaprosiliśmy katechetów diecezji toruńskiej na wspólne spotkanie, gdzie zastanawialiśmy się nad tym , jaki powinien być katecheta dzisiejszych czasów. I nie chodzi tu o fundamentalne jego cechy, bo tego jaki powinien być katecheta jesteśmy w pełni świadomi. Zaprosiliśmy p. Ewę Jancewicz - doktora nauk teologicznych w zakresie katechetyki oraz konsultanta ds. katechezy, która w swoim wykładzie przedstawiła m.in.obszary kompetencji współczesnego katechety. Obecnie wyraz kompetencje używa się zmiennie z terminem kwalifikacji i niewątpliwie są własnością danej osoby. Do najczęściej wymienianych kompetencji u nauczycieli należą:

Kompetencje merytoryczne, czyli dobre i dogłębne opanowanie oraz zrozumienie materiału będącego treścią nauczania religii. To również aktualizowanie, selekcjonowanie i hierarchizowanie wiedzy.
Kompetencje psychologiczno -pedagogiczne, które obejmują obszar wiedzy psychologicznej i pedagogicznej oraz umiejętności wykorzystania tej wiedzy dla poznania uczniów, organizowania procesu kształcenia i wychowania w szkole oraz kontrolowania i oceniania.
Kompetencje diagnostyczne katechety pozwolą mu zdobyć wiedzę i umiejętności w zakresie poznawania uczniów i ich środowisk, zwłaszcza rodziny i grupy rówieśniczej a jest to bardzo ważne w naszej pracy.
Właściwe opracowanie planu edukacji religijnej, wymagań edukacyjnych, projektów działań dydaktycznych i wychowawczych to kolejne kompetencje planowania i projektowania.
Obszar kompetencji dydaktyczno- metodycznych, które tworzy wiedza na temat istoty, zasad i metod realizacji procesu kształcenia. Katecheta tak jak każdy inny nauczyciel musi pamiętać, że proces kształcenia jest realizowany za pomocą różnych metod oraz środków dydaktycznych, które powinny być dostosowane do celów zajęć, charakteru materiału nauczania a także właściwości i możliwości uczniów. Proces kształcenia zaczyna się od postawienia celów , a kończy uzyskaniem efektów w postaci zmian w osobowości uczniów.
Kompetencje komunikacyjne - w procesie edukacyjnym to przede wszystkim porozumiewanie się katechety z uczniami, ale także z ich rodzicami, z innymi nauczycielami i osobami w szkole. Do konstruktywnych kompetencji katechety w komunikacji należą: umiejętność kontaktu werbalnego i nie werbalnego, empatia i asertywność i autorefleksja komunikacyjna.
Pełne rozeznanie w zasobach medialnych związanych z realizowanym przedmiotem oraz umiejętność dokonywania analizy i oceny merytorycznej oraz pedagogicznej istniejących zasobów medialnych to kompetencje medialne i techniczne.
Dobór odpowiednich narzędzi ewaluacji, konstruowanie narzędzi diagnozy odpowiednich do rodzaju podjętych decyzji dydaktycznych oraz trafnych procedur oceniania osiągnięć uczniów to kompetencje związane z kontrolą i oceną osiągnięć uczniów.
Kompetencje autoedukacyjne, które obejmują umiejętność kształtowania i rozwijania własnej duchowości, doskonalenie własnego warsztatu pracy i ciągłe podwyższanie kwalifikacji.

W kolejnej części omówiony został temat katechezy, jako wychowania w wierze. Takie zadania wychowawcze wypływają z samej natury katechezy, która jest nauczaniem wychowującym a katechizowani mają nauczyć się żyć wiarą na co dzień, aby w podejmowanych przez siebie działaniach nie dochodziło do rozdźwięku między życiem a wiarą. Katecheta powinien zatem realizować zadania wychowawcze zmierzające do uformowania spójnej osobowości, gdzie kryteria ocen i działań odnoszą się do Chrystusa i Jego orędzia.

Ostatnią częścią spotkania, niewątpliwie zasługującą na uwagę wszystkich było przybliżenie przez prowadzącego teorii wielorakiej inteligencji. H. Gardner początkowo wyróżnił 7 rodzajów inteligencji, ale jest to lista otwarta na nowe odkrycia. Już dzisiaj w literaturze naukowej mówi się o 10., a może nawet 12. rodzajach inteligencji. Oto krótka charakterystyka niektórych z nich:

inteligencja lingwistyczna, która cechuje ludzi zainteresowanych językiem i wyrażaniem się przy pomocy słów;
inteligencja logiczno-matematyczna, właściwa ludziom, których porywa świat abstrakcji i precyzji logicznego myślenia oraz zamiłowanie do nauk ścisłych;
inteligencja muzyczna występuje u osób, które odznaczają się niezwyczajną wrażliwością na dźwięki i ich konstelacje;
inteligencja wizualno-przestrzenna cechuje ludzi, którzy z łatwością poruszają się w przestrzeni, relacji trójwymiarowych wobec obiektów praktycznych i teoretycznych;
inteligencja kinestetyczna - jest charakterystyczna dla osób, którzy maja zamiłowanie do ruchu i odznaczają się niezwykłym poczuciem równowagi i harmonią ruchu;
inteligencja przyrodniczo-ekologiczna charakteryzuje ludzi, którzy przejawiają istotne zainteresowanie naturalnym otoczeniem człowieka i jego światem w przyrodniczo- geograficzno opisie;
inteligencja interpersonalna jest właściwa ludziom o bardzo wysokiej wrażliwości na relacje międzyludzkie, cechuje ich wysoka empatia oraz nadzwyczajne zainteresowanie i rozumienie innych;
inteligencja intrapersonalna (zwana też duchową) jest właściwa osobom obdarzonym tzw. bogatym życiem wewnętrznym i nadzwyczajną samoświadomością;
inteligencja zmysłowa jest charakterystyczna dla osób o znakomicie rozwiniętych wszystkich zmysłach;

Umiejętne ich rozpoznanie u naszych uczniów pozwoli nam na rozwijanie u nich inteligencji słownej, logiczno matematycznej, wizualno - przestrzennej, fizyczno - kinestetycznej, muzycznej, interpersonalnej czy intrapersonalnej.